‘Huis’ door Esther Jansma
Voor de uitreiking van de Herman de Coninckprijs vragen we een kunstenaar om grafische video’s te maken van gedichten uit elke voor de prijs genomineerde bundel. Een van de in 2025 genomineerde bundels was we moeten ‘misschien’ blijven denken van Esther Jansma (1958-2025). Kijk naar ‘Huis’, verbeeld door Wies Hermans.
De jury van de Herman de Coninckprijs over we moeten ‘misschien’ blijven denken
De jury wil haar bijzondere waardering uitspreken voor het werk van Esther Jansma. Zij schreef haar bundel we moeten ‘misschien’ blijven denken in het besef dat het wellicht haar laatste was en dat bleek helaas ook het geval. De dood is aanwezig op iedere bladzijde van haar bundel, niet als een punt die een zin definitief afsluit, maar veeleer als een dubbele punt. Alleen al de imperatieven in de titels van vele gedichten – ‘Krimp’, ‘Verdwijn’, ‘Ga’, maar ook: ‘Ontvang’, ‘Schreeuw’, ‘Zing’, ‘Zorg’, ‘Besta’, ‘Luister’, ‘Beteken’, ‘Denk’… – getuigen van de kracht, de vitaliteit en de strijdbaarheid van deze poëzie. De eigen vergankelijkheid wordt opgenomen in een grotere cyclus van ontstaan en vergaan. Het leven wordt geapprecieerd voorbij de eigen dood in beelden van water en wolken. Dat gebeurt met lichtheid, zelfrelativering en zelfs humor. Zo laat Jansma drie spreekstemmen uit een van haar vorige bundels terugkeren om korte tragikomische commentaren te geven.
De aanvaarding van haar eigen eindigheid drijft Jansma niet tot sombere klacht, uitzichtloos pessimisme of passieve overgave aan het onoverkomelijke, maar opent haar blik voor wat er ligt ‘Voorbij het bekende’, zoals de titel van een gedicht luidt. Haar verzen krijgen daardoor de zuiverheid en helderheid van bronwater: ‘Je beweegt door het leven/ tot je daar weg bent// en het hele leven blijft en begint.’ Ze komt tot een inzicht dat slechts weinigen van ons is gegund: ‘ook verlies is een vorm van bestaan.’
Jansma verliest zich niet in abstracte of filosofische beschouwingen, maar blijft concreet, geëngageerd in deze wereld, bewust van de vele politieke, ecologische en emancipatorische uitdagingen van onze tijd. Zij heeft een poëtische taal gevonden die ontdaan is van iedere ballast; eenvoudig zonder naïviteit, diepgaand zonder pretentie, beeldend zonder barok, bijna parlando. we moeten ‘misschien’ blijven denken is tegelijk aangrijpend en wijs. ‘[M]ijn laatste gedachte zal gaan over het meervoud van dingen/ en hoe eenvoudig ze uiteindelijk zijn,’ schrijft Jansma op de drempel van de dood. Een uitnodiging om het leven in zijn veelvoudigheid te eren op alle mogelijke manieren – niet in de laatste plaats in de poëzie.