Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre ni de réussir pour persévérer
Laat mij maar meteen beginnen met u te ontgoochelen. U mag van mij geen ‘aanbevelingen voor een beter leven’ verwachten. Ik zou het bijzonder aanmatigend en pretentieus van mezelf vinden om een ander aanbevelingen te geven over een beter leven. Ik wil geen aanmatigend en pretentieus mens zijn en ik heb daarenboven een bloedhekel aan levensgoeroes , aan goeroes tout court eigenlijk. Wat ik wel wil doen is zeggen hoe ik voor mezelf een leefbaar leven probeer te leiden. Als u daar iets aan hebt, dan verheugt het mij en als u het maar niets vindt, dan heb ik daar bij voorbaat begrip voor.
Aanbevelingen voor een beter leven is de vlag waaronder we vandaag samenkomen. Ik denk niet dat dit impliceert dat u tot nu een slecht leven hebt gehad. De meesten onder u hebben al een goed leven. Dat is zeker het geval voor de gemiddelde inwoner van het koninkrijk België en het gewest Vlaanderen. Alle data en statistieken tonen aan dat ons kleine koninkrijk en nog kleiner gewest een van de beste plaatsen op de planeet is om te leven. Dat komt in de eerste plaats doordat we in een rijk land leven. Onze welvaartssprong na de Tweede Wereldoorlog tot vandaag is ongezien in de geschiedenis van de mensheid. In de tweede plaats komt dat omdat die welvaart relatief goed verdeeld is in een vrij goed functionerende welvaartsstaat. Ook dat wordt onderzoek na onderzoek aangetoond. Meer dan 70 % van de burgers uit het Vlaamse gewest behoort tot de middenklasse en verkiest een politieke klasse die voornamelijk voor deze middenklasse rijdt. U behoort tot deze middenklasse. Althans onderzoek toont aan dat dit soort evenement van Behoud de begeerte en van andere culturele spelers vrijwel uitsluitend mensen uit de middenklasse aantrekt. Iedereen aanwezig heeft in principe en gemiddeld genomen dus een goed leven. Ik in ieder geval: 64 jaar dus boomer, wit, cisman, hoogopgeleid, kaderfunctie met een bovengemiddeld salaris en sedert vorig jaar een bovengemiddeld pensioen, gezond, optimistisch van karakter, gelukkig getrouwd, drie kinderen die met succes aan het leven timmeren, vier kleinkinderen die uiteraard de mooiste en liefste ter wereld zijn.
En toch koos ik voor deze korte aanbeveling die dus geen aanbeveling is, eerder een schroomvolle confessie, voor een duistere en allerminst optimistische titel: ‘Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre ni de réussir pour persévérer’. Vrij vertaald: ‘Het is niet nodig te hopen om te ondernemen noch te slagen om te volharden’. Het is een aforisme vaak ten onrechte toegeschreven aan Willem Van Oranje die u nog wel kent uit uw vaderlandse geschiedenis. In feite weten we niet waar deze gevleugelde woorden vandaan komen, behalve dan uit een ver verleden. En zoals vaak herbergen aforismen een diepe wijsheid. Voor mij biedt het gevleugelde woord ‘het is niet nodig te hopen om te ondernemen noch te slagen om te volharden’ in ieder geval een wijsheid die me helpt vandaag te leven in een tijdssegment dat wanhopig maakt.
Ik heb het dan over het antropoceen, een epoche waarbij het menselijk ingrijpen op de planeet aarde van die aard is dat het een nieuw geologisch tijdperk inluidt, wat dus wil zeggen dat het natuurlijk functioneren van het systeem van de aarde verandert. En niet bepaald ten goede. De twee belangrijkste gevolgen zijn bekend: klimaatverstoring door een opwarming van de aarde en het ineenstorten van de biodiversiteit door een nooit geziene uitstervingsgolf.
De feiten zijn bekend en worden niet meer betwist door ernstige wetenschappers. We beleven de zesde massaextinctie waarbij planten en dieren voorgoed uitsterven door toedoen van de mens. De Conventie over Biologische Diversiteit van de Verenigde Naties spreekt over het verdwijnen van 150 soorten per dag. Per dag! Dit als gevolg van chemische landbouw, ontbossing, overbevissing, jacht, bodem- en waterverontreiniging. Klimaatwetenschappers voorspellen dat zonder drastisch ingrijpen in de uitstoot van broeikasgassen de gemiddelde temperatuur op aarde tegen de 22ste eeuw zal stijgen met 2,4 tot 4 graden in vergelijking met het pre-industriële niveau van de 18de eeuw en dat dit kan leiden tot een grootschalige en onomkeerbare transformatie van ecosystemen, weerpatronen en klimaatprocessen.
Deze feiten zijn bekend. U hebt ze al uitentreuren gehoord, gelezen en gezien. Klimaatdepressie, milieumelancholie, natuurrouw, landschapspijn en ecorexia duiken op in nogal wat lijstjes van nieuwe woorden. Maar toch zitten we hier onder de vlag van aanbevelingen voor een beter leven. Bent u dan niet wanhopig als u ziet hoe de mensheid vandaag omgaat met deze bekende feiten? Bent u niet wanhopig dat ontkenners van deze feiten aan de knoppen van de wereldpolitiek draaien? Bent u niet wanhopig dat de leider van het machtigste land en de grootste economie ter wereld van plan is maximaal olie op te pompen –drill, baby, drill- en dus CO2 in de lucht te blazen? Bent u niet wanhopig hoe dichter bij huis de pas geïnstalleerde regering van die rijke regio Vlaanderen klimaatinspanningen terugschroeft in plaats van opdrijft? Bent u niet wanhopig dat in de onderhandelingen over de vorming van een federale regering klimaat een voetnoot lijkt te zijn? Ik wel.
Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre ni de réussir pour persévérer helpt me om te leven met deze wanhoop. Het is inderdaad niet nodig te hopen om te ondernemen. De massiviteit van de problemen die op ons afkomen en het feit dat wie macht heeft de kop in het zand steekt, kan gemakkelijk leiden tot een houding die men vaak met een ander Frans aforisme omschrijft: ‘après nous le déluge’. Na ons de zondvloed. We feesten verder, het zal onze tijd wel duren. Die houding wil ik niet aannemen al was het maar omdat ik de tijd dat ik nog op deze wereld ben in de ogen wil kunnen kijken van mijn kleinkinderen die de 22ste eeuw in principe nog zullen meemaken als ze het geluk hebben de verwachte gemiddelde leeftijd van hun generatie te halen. Valérie Trouet, de internationaal gereputeerde klimaatwetenschapster die enkele maanden geleden moe gevochten ontslag nam als directeur van het Belgisch Klimaatcentrum omdat de Belgische overheid Oost-Indisch doof bleef voor haar aanbevelingen, schreef naar aanleiding daarvan aan het adres van de Belgische politici en beleidsverantwoordelijken: ‘het zijn uw kinderen, trek uw plan’.
Iets ondernemen dus. Maar wat? Wat mij betreft is dat een bewuste stem uitbrengen op politici die de problemen erkennen en willen aanpakken, vlees eten uitfaseren, biologische landbouw ondersteunen, duurzame producten kopen en spullen die ik niet nodig heb niet kopen, deelnemen aan acties en nog wel wat meer. Ruimschoots te weinig, dat besef knaagt.
Het brengt me bij het tweede deel van het aforisme. Point n’est besoin de réussir pout persévérer. Het is niet nodig te slagen om te volharden. Op elke van de genoemde zaken die ik onderneem, behalve op het eerste, stemmen op de juiste politici, faal ik geregeld. Ik eet nog vlees, soms maar te veel, ik koop niet altijd biologische en duurzame producten, ik schaf spullen aan die ik niet nodig heb, ik laat acties aan mij voorbijgaan enzovoort. Kortom ik faal geregeld ten opzichte van mijn eigen doelstellingen en die doelstelling zijn al niet bijzonder ambitieus. Dat is geen reden om toch te volharden in die doelstellingen.
Ik weet het, het is niet consequent en slap en te weinig. Het zal mijn radicale naamgenote maar geen familie Anuna diep ontgoochelen, het zal die andere naamgenoot en wel familie cynisch hoongelach ontlokken. Maar het is mijn manier om goed te leven in deze wanhopige tijden. Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre ni de réussir pour persévérer.
Ik dank u voor uw aandacht en wens u een voorspoedige voortzetting van deze eeuw.
Bruno De Wevers bijdrage aan Aanbevelingen voor een beter leven (2024)